Αυτοχειριασμένη ποίηση

 

Πάρε με λοιπόν από δω.
Θέλω να σου δείξω τα καλοκαιριάτικα θέατρα,
πώς ζούνε το χειμώνα.
Πόσο άδεια είναι τα σχολικά όταν έχουν αργία
κι όλους τους φίλους που φύγανε και δεν
μπορούν πια να με προδώσουν.
Πάμε από δω πάμε εκδρομή σε μέρος που δεν έγινε,
αφού στο ‘χω γράψει στο ‘χω πει,
όπου κι αν πάτησα άφηνα αίμα,
γι’ αυτό δεν μπορώ ποτέ πού να σταθώ
κι όλο αλλάζω σεντόνια.
‘
Η ζωή μας είναι άσκοπα λαχανητά σε κανονισμένες
απεργίες ρουφιάνους και περιπολικά.
Γι’ αυτό σου λέω. Την άλλη φορά που θα μας
ρίξουνε να μην την κοπανήσουμε. Να ζυγιαστούμε.
Μην ξεπουλήσουμε φτηνά το τομάρι μας ρε!

(Ιδιώνυμο | Τρία κλικ αριστερά) Κατερίνα Γώγου

Η (Αριστοτελική) τέχνη που μιμείται πράξεις και λόγια… όχι όπως έγιναν αλλά όπως θα έπρεπε να γίνουν… και αποβλέπει στην αρετή τις ανθρώπινες ψυχές.

Αυτό είναι ανάμεσά μας ποίηση;

 

Κατά μια άλλη εκδοχή (Κόλλεριτζ) είναι «η ιδανική διάταξη των λέξεων».

Αυτόχειρες ποιήτριες/ποιητές – λογοτέχνες που εκούσια μας «άφησαν» όπως:

Πηνελόπη Δέλτα, Κατερίνα Γώγου, Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ιωάννης Συκουτρής, Κώστας Καρυωτάκης, Ανν Σέξτον, Σύλβια Πλαθ, ο Ερνεστ Χέμινγουέι, κοκ. δεν άντεξαν την πραγματικότητα γιατί δεν μπορούσαν να την βλέπουν να μην αλλάζει.

 

Αν ζούσαν σήμερα, εν μέσω πανδημίας και συνεχών οικονομικών κρίσεων που προκαλούνται τεχνητά, προκειμένου να συντηρείται η (επιβράβευση ως) κατάσταση διανομής πλούτου και προνομίων, το ίδιο θα συνέβαινε στους ποιητές άραγε;

 

Ποίηση δεν είναι σίγουρα,

Η ατομικότητα ως μορφή ανάδειξης ηρωισμού,

Ο ψευδής κόσμος των media που προσφέρει άμεση ανταπόδοση,

Η αποξένωση, λόγω περιορισμού ελευθεριών, προστασίας του πολίτη,

Οι ωραιοποιημένες selfies που στοιβάζονται άναρθρα στον παγκόσμιο καμβά θεοποιημένων στιγμιοτύπων,

Ο εγκλεισμός για την «σωτηρία» μας- άλλοτε μας ξεχνούν ακόμη κι αν έχουμε πεθάνει από μέρες-,

Ο ακούσιος μοναχισμός λόγω φτώχειας ή έλλειψης φροντίδας,

Οι τρόφιμοι στα κελιά που ταΐζονται από ένα σύστημα για να μπορεί να υπάρχει,

Η διατήρηση της ανέχειας χάριν της προστασίας των θησαυροφυλακίων,

Ο περιορισμός κατ’ οίκον που γεννά βία.

Ίσως ποίηση να είναι τελικά το μίνιμαλ σύνθημα του υπερρεαλισμού:

το κατά Μπρετόν «απελευθερωτικό ασυνείδητο».

 

Η ποίηση θα ήθελε να αλλάξει την τάξη πραγμάτων αν της επέτρεπαν μόνο.

 

“Στήσε το αυτί σου χαμηλά κοντά στην ψυχή σου 

και άκου προσεκτικά.”

Ανν Σέξτον (1928-1974)

 Αμερικανίδα ποιήτρια-συγγραφέας

 

 

Ημέρα της ιστορικής γυναίκας ή του γυναικείου φύλου;

 

Μια ημερομηνία σηματοδοτεί γεγονότα, θρυλικές μάχες, πυρηνικές εκρήξεις, αποστολές στη Σελήνη, γυναικείο κίνημα. Η 8^η Μαρτίου απομνημονεύει μια απελευθέρωση, μια επικράτηση ή την πάλη των φύλων; Είναι αρχή ή το τέλος αυτή η ημερομηνία;

Πότε αλήθεια απόκτησε δημόσια φωνή η γυναίκα;  Εξαρτάται από το πόσο καιρό σιωπούσε για να φτάσει μέχρι το σημείο να ακούγεται. Ακούγεται αλήθεια;

Στην αρχαιότητα, όπως και στους Ρωμαίους το σύνθημα ήταν ένα: «άνδρας αγαθός, επιδέξιος λόγου».

Στο Αφγανικό Κοινοβούλιο αποσυνδέουν τα μικρόφωνα όταν έρθει η σειρά κάποιας γυναίκας που δεν θέλουν να ακούσουν.

«Μια γυναίκα στην πολιτική λένε, φωνάζει περισσότερο από ότι ένας άντρας στην αντίστοιχη θέση». Οι «τσιρίδες», τα «ουρλιαχτά», οι «υστερίες», η γυναίκα που γίνεται γκρινιάρα και ο άντρας πρέπει να την ανεχτεί… «Μήπως ο άντρας και η γυναίκα μιλούν διαφορετική γλώσσα;» αναρωτιέται η συγγραφέας Mary Beard (στο βιβλίο της Γυναίκες και Εξουσία, ένα Μανιφέστο, εκδ. Μεταίχμιο) όπως και πολλοί άλλοι είχαν αναρωτηθεί στο παρελθόν. Μήπως έχουμε εκπαιδευτεί να ακούμε την αυθεντία που συμβαίνει συνήθως να ταυτίζεται με το ανδρικό φύλο και η σιωπή ταυτίστηκε σε ανύπαρκτους λόγους;

Η Ιώ μεταμορφώνεται από μια θεά, την Ήρα, σε αγελάδα για να μην προδοθεί ο Δίας της!

 «Ο βιαστής της Φιλομήλας για να μην μιλήσει, όπως και στην Λουκρητία, (στις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου) της ξεριζώνει τη γλώσσα. Το ίδιο παθαίνει και η Λαβίνια στον Τίτο Ανδρόνικο του Σαίξπηρ. Στους Βοστονέζους  του Χ. Τζαίημς η επιβολή σιωπής στη Βερίνα Τάραντ –μια νεαρή φεμινίστρια της εποχής (1880), ακτιβίστρια και δημόσια ομιλήτρια- ερχόμενη κοντά στον επίδοξο μνηστήρα της διαπιστώνει πως είναι ανίκανη να μιλήσει δημοσίως (σαν να της κόβεται η μιλιά, θα λέγαμε)».

Ωστόσο αν και «η Φιλομήλα μπορεί να έχασε τη γλώσσα της, κατήγγειλε με έναν περίεργο τρόπο τον βιαστή της, ιστορώντας τη δοκιμασία της σε ένα υφαντό που έφτιαξε μόνη της στον αργαλειό. Ο Σαίξπηρ έφτασε σε ακρότητα ακρωτηριάζοντας εκτός της γλώσσας και τα χέρια στη Λαβίνια».

Η εκδίκηση της Φουλβίας από την άλλη, είναι χαρακτηριστική για το μίσος που ενυπάρχει στα δυο –προπατορικά – φύλα, όταν με την επικράτησή του συζύγου της Μάρκου Αντώνιου, διέταξε να κόψουν το κεφάλι του Κικέρωνα, ως αντίποινα ή μια μορφή εκδίκησης θα λέγαμε, στην βίαιη λεκτική πολεμική που είχε υποστεί στο πρόσωπό της από τον κατεξοχήν ρήτορα της εποχής.

Η Λυσιστράτη  παρακινεί τις γυναίκες σε σεξουαλική απεργία προκειμένου οι άνδρες να σταματήσουν τον πόλεμο με την Σπάρτη συμμετέχοντας με τον τρόπο τους στα κοινά.

Αν η ισχυρή γυναίκα σήμερα ντύνεται σαν άνδρας (βλ. πολιτικούς όπως Μέρκελ και ανώτερα στελέχη) τότε η Κλυταιμνήστρα του παρελθόντος φορούσε παντελόνια. Μπορεί να πρέσβευε εκτός της απελευθέρωσης και μια πιο αυτεξούσια ύπαρξη που στο πρόσωπο ενός άντρα θα ήταν αποδεκτό. Οι σημερινές αυτόνομες και ανεξάρτητες γυναίκες, οι queer και όλες οι «ανδρόβουλες» και εν γένει «γυναίκες»  μπορεί να συνεχίζουν να εξυπηρετούν το σύστημα κυριαρχίας (αλήθεια σε ποιες δομές ανήκει η γυναίκα στην κοινωνία παγκοσμίως) όταν κάποιοι, κάπου, ίσως στα Αραβία, θα μπορούσαν να τις κατατάξουν εύκολα στις ομοφυλόφιλες; Δεν υπάρχουν ταυτότητες, δεν υπάρχουν ίσως ούτε φύλα, μόνο άτομα να τα υποστηρίξουν.

Η θεά Αθηνά κρατούσε ένα πολιτισμικό σύμβολο με τη Μέδουσα πάνω στο κεφάλι της και τους φροϋδικούς βοστρύχους γεμάτους φίδια να υποκρύπτουν τη φαλλική ισχύ, συγκρατώντας το μύθο που θέλει την ανδρική επικυριαρχία να επιβεβαιώνεται ακόμα και βίαια.

Θα πρέπει να σκοτώσουν τις Μέδουσες που έχουν στο κεφάλι τους οι γυναίκες. Τα ουρλιαχτά και οι τσιρίδες είναι οι φωνές ως αντήχηση στη βουβαμάρα του χθες.

famous-photographers-Lewis-Hine-1908-child-cotton-mill-750x422

Σαν σήμερα έφυγε ένας σπουδαίος άνθρωπος της Αργολίδας, ο Στρατής Χαβιαράς

                                                                                             Νέα Κίος, Τόπος ενός συγγραφέα

 Σαν σήμερα πέρσι, έφυγε από τη ζωή ένας άνθρωπος που ήξερε καλά να αφηγείται ιστορίες. Αυθόρμητα μου βγήκε κι εμένα μια ιστορία για τον ερχομό των ανθρώπων που αφού ξεριζώθηκαν ήρθαν στη δική μας Νέα Κίο, τον τόπο ενός συγγραφέα, μπορεί και τον τόπο που σε κάνει συγγραφέα. Την αφιερώνω στο δάσκαλο που είχα διαλέξει πριν ακόμη τον γνωρίσω.

 

 Και ήρθατε Στρατή. Σας ξερίζωσαν και ύστερα βρεθήκατε μες στα βαλτοτόπια του Αργολικού, στην απόληξη του Αργειακού πεδίου. Δεν επιλέξατε εσείς το μέρος να στεριώσετε, δεν αποφασίζουν οι νομάδες που θα πάνε. Βλέπατε όμως τις αυλές, τους κήπους, τα κλειστά παράθυρα και τα μπαλκόνια αδειανά, και διάσπαρτα δίπλα στα μικρά και μεγάλα πλούτη σας, να ανταγωνίζεται το μεγαλείο του πολιτισμένου βίου την ευτέλεια του πολέμου.

Έφυγες από τα Ματωμένα Χώματα αγέννητος για να’ ρθεις απ’ το συνεχές του χρόνου ξεπηδώντας μέσα από τις φωτιές. Το’ χει η μοίρα των ελλήνων μάλλον, κάθε πολιτισμό που στεριώνουν να καταλήγει στάχτη: Μυκήνες-Κωνσταντινούπολη-Σμύρνη.

Συναχτήκατε καραβάνι, όμοιες κάμπιες βαστιόταν ο ένας απ’ του άλλου το γυλιό. Έτσι ήρθατε από την Προποντίδα στο κάθε άλλο παρά άχραντο κομμάτι γης που σας μοίρασαν. Συνηθίζεται άλλωστε στους πολέμους κάποιοι να φροντίζουν για τη μοιρασιά.  Φτιάξατε οικισμό δίπλα στο ποτάμι που κυλούσε μόνο πυρετό. Εσείς είχατε προσανατολισμό τον Ερασίνο και δεν χάσατε την ελπίδα. Στην καθημερινή υποταγή του μεροκάματου που βρέχατε στη θάλασσα –σε θάλασσα πάλι σας έφεραν- εσείς φτιάχνατε τέχνη όσο ξεμπλέκατε δίχτυα του πνεύματος. Δεξιοτέχνης κι εσύ δάσκαλε, τα ξέμπλεκες με ευκολία πάνω στο χαρτί.

Γεννήθηκες λίγο μετά τον ξεριζωμό από Μικρασιάτες γονείς, στο ασήμαντο βασίλειο των κουνουπιών. Εδώ σε έφεραν -πνεύμα ήσουν ακόμα- από την αντίπερα όχθη της Αιγηίδας μέσα στις φωτίτσες που σαν Άγιο φώς κρατούσαν στα φαναράκια τους ικέτες, οι διωγμένοι πρόγονοι σε λιτανεία αναζήτησης Πίστης και Χώρας.

Γεννήθηκες πολλές φορές σε αυτόν τον τόπο Στρατή Χαβιαρά. Παιδί ήσουν που σκαρφάλωνες -όπως μας έλεγες- στα δέντρα, έκρωζες στα γλαρόνια ξέγνοιαστος μες στην αθωότητα της ηλικίας κι ας σε σημάδευαν ντουφέκια. Είχες για σφυρίχτρα βούκινο να καλείς κάθε Κεμάλ, Μουσταφά, Κιουταχί να πάψει να βλαστημά.

Ύστερα θα έφευγες για την Πρωτεύουσα για να ξαναγεννηθείς, όπως κι εκείνη τη φορά που έφυγες πέραν του Ατλαντικού. Διέπρεψες στο Harvard, ερωτεύτηκες, λατρεύτηκες, γνωρίστηκες με την Μέριλιν, τον Άρθουρ Μίλερ, το Φώκνερ, τον Τεννεσί Ουίλιαμς. Μα κάποια στιγμή, αφού είχες γυρίσει πίσω στα πάτρια εδάφη, αφήνοντάς μας παρακαταθήκη το σπουδαίο έργο σου, πάνω που έφτιαχνες μαγιά από μαθητές, η αύρα της θάλασσας ήταν, σου πήρε τα μυαλά και είπες να φύγεις για μια ολόδική σου πατρίδα.

 

Στον αείμνηστο Στρατή Χαβιαρά (28/1/35-3/3/2020).

 Εργογραφία

Ποίηση

 

Η κυρία με την πυξίδα, αυτοέκδοση, 1963

Βερολίνο, Φέξης, 1965

Η νύχτα του ξυλοπόδαρου, αυτοέκδοση, 1967

Νεκροφάνεια, Κέδρος, 1972

Crossing the River Twice, Cleveland State University, 1976

Millennial Afterlives, a retrospective^[22], Wells College Press, 2000

Duty Free Desiderata, Siera Press, 2000

 

Μυθιστορήματα

 

When the Tree Sings, Simon & Schuster 1979, Ballantine 1980, Sidwick & Jackson U.K. 1979, Picador U.K. 1980

Όταν τραγουδούσαν τα δέντρα, Ερμής 1980, Καστανιώτης 1999

The Heroic Age, Simon & Schuster 1984, Penguin 1985, Methuen U.K. 1984, King Penguin U.K. 1985

Τα ηρωικά χρόνια, Εκδόσεις Bell 1984, Καστανιώτης 1999

Πορφυρό και μαύρο νήμα, Κέδρος, 2007

Άχνα, Κέδρος, 2014

Μεταφράσεις - Συνεργασίες[

Στην Αγγλική: C.P. Cavafy, The Canon, Ερμής^[23] 2004, CHS Harvard 2007

Στην Ελληνική: Σέιμους Χήνι, Το Αλφάδι, με τον Μανόλη Σαββίδη, Θεοδόση Νικολάου και Σώτη Τριανταφύλλου, Ερμής, 1999

 

Σέιμους Χήνι, Αλφάβητα, με τον Γιώργο και Μανόλη Σαββίδη, και χαρακτικά του Δημήτρη Χατζή, ΙΣΤΟΣ, 2000^[24]

 

Charles Simic, Η μουσική των άστρων, με τον Ντίνο Σιώτη, Κοινωνία των (Δε)κάτων, 2010